Jasło jest jedynym miastem o tej nazwie w kraju.

Położone jest u podnóża Karpat, w województwie podkarpackim, ok. 140 km na wschód od Krakowa, w  dogodne dla średniowiecznego osadnictwa.
Już w 1261 r. istniała tu osada targowa należąca do cystersów.  Tędy przebiegały szlaki handlowe prowadzące na  polskich terenach dlatego nieopodal osady targowej cystersów, w miejscu obronnym powstała strażnica należąca do księcia lub króla. Przy niej założono obecne miasto. 
Akt lokacyjny nadał mu król polski Kazimierz Wielki w roku 1365, na prawie magdeburskim.  Na początku istnienia miasto rozwijało się pomyślnie.

Po 1400 r. do miasta sprowadzono zakon karmelitów. Jasło stało się wówczas ważnym punktem przyciągającym licznych pielgrzymów szczególnie z Węgier. Powstały wówczas cechy rzemieślnicze.

W XVI w. miasto zostało otoczone wałem obronnym. Jego obwód wzmocniony był przez dawną wieżę strażniczą, oraz murowane obiekty: kościół farny, klasztor karmelitów i dwór obronny nazywany  „Kocim Zamkiem”. W swej historii nawiedzane było przez liczne pożary i wojny. Najtrudniejszy okres przeżywało w XVII w. Wówczas liczba domów oraz warsztatów rzemieślniczych znacznie zmalała w stosunku do wcześniejszych czasów. 
W 1772 r. przeszło pod panowanie austryjackie. Zostało mianowane siedzibą cyrkułu.  Do miasta napłynęli urzędnicy oraz wojskowi. Wzmógł się ruch budowlany, który szczególnie nasilił się pod koniec XIX i na początku XX w., w oparciu o dobrze rozwijający się przemysł naftowy. Wówczas Jasło stało się ważnym ośrodkiem administracyjnym, ekonomicznym i kulturalnym w regionie.

Miasto ukształtowała nowa zabudowa w stylu renesansu wiedeńskiego.
W tym czasie Jasło uchodziło za jedno z piękniejszych miast Galicji.  
We wrześniu 1944 r., podczas okupacji niemieckiej, zostało miasto prawie całkowicie spalone i zburzone. Zniszczenia były tak duże, iż wydawało się, że Jasło nie będzie odbudowane.  Ogromnym wysiłkiem mieszkańców miasto powstało na nowo. Jego burzliwa historia spowodowała, że do naszych czasów zachowało się niewiele pamiątek świadczących o jego bogatych dziejach. Tragiczne dzieje Jasła pozbawiły go wielu cennych obiektów dawnej zabudowy, toteż trudno odnaleźć ślady minionych czasów. Odbudowując zniszczone miasto w małym stopniu zadbano o przywrócenie dawnych pamiątek zarówno w społecznym, jak i indywidualnym budownictwie. Aktualnie obserwuje się mnogość rozwiązań architektonicznych i duże zróżnicowanie stylu.  Miasto znacznie się rozbudowało, powiększyło zasięg swego obszaru przyłączeniem okolicznych wiosek, potroiło liczbę mieszkańców w stosunku do czasów przedwojennych. ZOBACZ GALERIE  ZDJĘĆ

H I S T O R I A   K O Ś C I O Ł A   K O L E G I A C K I E G O pw.  NAJŚWIĘTSZEJ  MARYI  PANNY  WNIEBOWZIĘTEJ  W JAŚLE

Najstarsza wzmianka o parafii w Jaśle pochodzi z przed roku 1325 r.
Prawdopodobnie istniał tu drewniany kościół, który poprzedzał obecną świątynię.
Jak podaje kronika J. Długosza kościół murowany został zbudowany w 1446 r. Inny czas budowy podaje XIX- wieczny badacz zabytków W. Łuszczkiewicz, który odczytał umieszczoną na sklepieniu datę 1479 r. Obecnie przyjmuje się, iż w roku 1479 mogła nastąpić budowa kościoła po zniszczeniach spowodowanych przez najazd Węgrów w 1474 r.  Z tego czasu mogło pochodzić zachowane do ostatniej wojny sklepienie prezbiterium. Do wzniesienia przyczyniło się ówczesne mieszczaństwo i okoliczna szlachta, których herby widniały na żebrach sklepienia. Umieszczony wśród herbów orła królewskiego może świadczyć, iż król wsparł jego budowę. Fundacja kościoła jest związana przede wszystkim z osobami Mikołaja i Stanisława Cielątków.

Zachował się opis kościoła z 1596 r. Pochodzący przeprowadzonej wówczas wizytacji biskupiej.  
Kościół nosił wezwanie Wniebowstąpienia N. M. P.  i Wszystkich Świętych.
Miała sklepione prezbiterium. Korpus przykryty był stropem drewnianym.  Już wówczas istniała boczna kaplica murowana nakryta również stropem drewnianym. We wnętrzu kościoła było pięć ołtarzy, szósty ustawiony był w kaplicy. W 1611 r. dobudowano do kościoła nową kaplicę murowaną z cegieł. Nosiła ona wezwanie św. Anny.
W 1743 r. kościół był remontowany przez grupę rzemieślników węgierskich. Zapewne wykonano wtedy sklepienie beczkowe nawy głównej, oparte na filarach wewnętrznych, które przetrwało do ostatniej wojny do 1784 r. Zlikwidowano cmentarz przykościelny. Inwentarz kościoła z 1792 r. wymienia obok kaplicy św. Anny  również kaplicę N. M. P.
Jak wyglądał kościół na początku XIX wieku informuje obraz J. Bieszczada pokazujący pożar miasta w 1826 r.
Jego bryła niewiele różni się od dzisiejszej. Mury kościoła były w tamtym czasie otynkowane. Nie przetrwała do dziś sygnaturka wieńcząca kalenicę dachu. W 1883 r.  kościół poddano restauracji. Zasklepiono wówczas boczną kaplicę i zakrystię, wykonano nowy dach kryty blachą, odnowiono elewację frontową.  W 1909 r. odbito tynki na elewacjach prezbiterium, odsłaniając pierwotną kamienną strukturę murów. Zauważono wówczas wartość historyczną kościoła i je wyeksponowano jesieni 1944 r.  kościół został podpalony, przez odział kpt. Kindermanna, mający za zadanie zniszczenie miasta.

Do czasu odbudowy świątyni parafianie korzystali z kaplicy cmentarnej. W pierwszych dwóch latach powojennych ludność była zajęta odbudową własnych domów i obiektów administracyjnych.
Dopiero w latach 1946-56 przeprowadzono remont kościoła farnego.    ZOBACZ GALERIE

Z N I S Z C Z E N I E   I   O D B U D O W A     K O Ś C I O Ł A

W czasie ostrzału Jasła przez Niemców, w jesieni 1944 roku spłonął doszczętnie dach świątyni i niemal całe ruchome wyposażenie, zawaliły się sklepienia w tym późnogotyckim prezbiterium.
Poważnie  nadwątlone zostały mury świątyni. Zniszczenia spowodowały również bezpowrotną utratę ściennych malowideł z końca XV wieku. Był to wielokwaterowy cykl pasyjny, z którego znany jest jedynie fragment Ostatniej Wieczerzy, uzupełniony dużych rozmiarów  przedstawieniem postaci Boga Ojca. Zniszczeniu uległo nagromadzone w ciągu kilku wieków zabytkowe wyposażenie wnętrza. Z braku możliwości szybkiego zabezpieczenia zrujnowanego kościoła po wojnie doszło do dalszej destrukcji. Mieszkańcy pozbawieni domów przystąpili  w pierwszej kolejności do ich odbudowy.  W tym czasie zwaliły się resztki sklepienia prezbiterium i osłabieniu uległa korona murów.     
W latach 1946 – 1956 przeprowadzono główne prace konserwatorskie:
zrekonstruowano gotyckie sklepienie prezbiterium,
nawę główną nakryto betonowym płaskim stropem o podziałach imitujących renesansowe kasetony,
podniesiono wysokość dachów i zrekonstruowano szczyt zachodni fasady oraz mur ogniowy na styku korpusu nawowego i prezbiterium,
całość przykryto dachówką ceramiczną,
odbito tynki z kamiennych elewacji korpusu.
Zabiegi te przywróciły kościołowi gotycki charakter.
Detale zniszczonego sklepienia, celem ich zachowania, wmurowano w południowa   elewację nawy.
Całość prac renowacyjnych skoncentrowana została na wyglądzie zewnętrznym świątyni.
Z powodu  braku funduszy, wnętrze kościoła urządzane było długo i stopniowo.
W związku z tym wystrój wnętrza prezentuje dziś bardzo niejednolity charakter. ZOBACZ GALERIE  ZDJĘĆ

ARCHITEKTONICZNE I KULTUROWE ZNACZENIE KOŚCIOŁA   KOLEGIACKIEGO  pw.  WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY
W JAŚLE

Najstarsza świątynia Fara o kamiennych murach jest głównym ośrodkiem religijnym od 6 wieków.
Parafia pełniła nie tylko funkcje duszpasterskie, ale również społeczne. Swoim indywidualnym wyrazem architektonicznym ożywia krajobraz Jasła czyniąc go ciekawszym i piękniejszym.
Kościół parafialny był jednym z ważniejszych elementów miasta średniowiecznego. Tak jak w innych miastach zakładanych na prawie magdeburskim, Fara umieszczona została w narożu rynku. Kompozycyjnie została związana z przestrzeni placu rynkowego. Jej wysoka bryła dominowała nad dawną zabudową Jasła. Mimo podwyższenia gabarytów tej zabudowy, kościół jest nadal ważnym elementem w sylwetce Starego Miasta. Z jednej strony przylegał on do rynku, z drugiej strony graniczył on z systemem obrończym średniowiecznego miasta. Stał na jego obwodzie, na skraju skarpy, stanowiąc mocny punkt strategiczny. Odgrywał ważną rolę w życiu miasta, oraz w razie potrzeby spełniał funkcje obronną. Czynniki te miały wpływ na kształtowanie się świadomości mieszczan. Był to znak siły społeczności miejskiej, której staraniem powstał murowany kościół pośród drewnianej zabudowy mieszczańskiej.
Obronny walor świątyni, jej trwałość, pokazywały gdzie szukać wsparcia w momentach zagrożenia dla katolickiej społeczności miasta Jasła.     Obok funkcji sakralnych Kościół pełnił także funkcje administracyjne.  Obsługiwał bardzo rozległa parafie, do której obok miasta należało kilka okolicznych wsi. Był również siedziba dekanatu.  Kościół Farny już na początku XIX w. określony został jako skarb narodowy warty szczególnej opieki.  Opisy miasta w najstarszych przewodnikach turystycznych i encyklopediach oraz czasopismach krajoznawczych, wymieniają Kościół jako najbardziej wartościowy obiekt, godny uwagi podróżników zainteresowanych przeszłością miasta. Począwszy od lat 70-tych XIX w. stał się przedmiotem zainteresowań historyków sztuki. Zauważono wówczas jego wyjątkową wartość zabytkową. W związku z tym renowacja świątyni XX w. została powierzona znanym i doświadczonym architektom krakowskim. W 1925 r. jako jedyny obiekt w Jaśle został wpisany do rejestru zabytków.  W związku tym otrzymał prawną ochronę. Po tragedii zniszczenia miasta w 1944 r., mieszkańcy chcąc ratować zabytkową świątynie, zwrócili się o opinie i wskazania w sprawie jej odbudowy do prof. Adolfa Szyszko- Bohusza z Krakowa, znawcę architektury średniowiecznej.  ZOBACZ GALERIE

W A R T O Ś Ć     A R C H I T E K T O N I C Z N A     K O Ś C I O Ł A    K O L E G I A C K I E G O

Kościół kolegiacki Fara w Jaśle należy do nielicznych przykładów gotyckich budowli.  sakralnych na tym terenie wzniesionym z kamienia.
Jest budową gotycką wzniesiona z kamienia łamanego. Ma wydłużonym prezbiterium zamknięte sklepieniem krzyżowo-żebrowym o dekoracyjnych-profilowanych żebrach z kartuszami i zwornikami.  W nich umieszczone są herby fundatorów. Korpus jednonawowy przykryty jest stropem płaskim. W jego tylnej części umieszczony jest drewniany chór muzyczny. Przy prezbiterium znajduje się zakrystia sklepiona kolebką ostrołukową. Kościół posiada jedną kaplicę dobudowaną do nawy. Urok wnętrza  opiera się na dobrze dobranych proporcjach, ale jego obecny wystrój nie odpowiada charakterowi architektury.
Gotycki charakter szczególnie widoczny jest w zewnętrznym  wyglądzie kościoła.
Ma on smukłą sylwetkę podkreśloną przez strome dachy pokryte czerwoną dachówką. Monumentalność budowli podkreśla struktura murów o kamiennym zróżnicowanym wątku. Rytmicznie rozmieszczone skarpy akcentują wertykalność budowli. W elewacjach nawy widoczne są ślady ciągłego gzymsu podokiennego, który nad portalem głównym zakreśla uskok. Ciekawym elementem architektonicznym jest boczna cylindryczna wieżyczka umieszczona między prezbiterium a nawą. Nadaje ona elewacji południowej malowniczości, a zarazem tajemniczości. Mieści ona schody na poddasze. Wejście do niej umieszczone w prezbiterium ujęte jest w ozdobny gotycki portal.
W architekturze świątyni wyróżniają się portale o cechach gotyckich. Wykonane z ciosów piaskowca mają skromną dekorację, a ich urok wyraża się w drobnych proporcjach.
 Znak wyryty w drzwiach portalu głównego może być uznany za sygnaturę średniowiecznego mistrza. Kościół jest budowlą wolno stojącą. Otacza go wieniec starych drzew. Niegdyś wokół niego istniał cmentarz. Od strony północnej znajduje się plebania oraz budynki gospodarcze ukształtowanie terenu jeszcze dziś wskazuje na obronne cechy tego miejsca.
 Sylwetka kościoła wyraźnie dominuje panoramie miasta. W czasach średniowiecznych w tym regionie Polski budowane były kościoły przeważnie drewniane. ZOBACZ GALERIE  ZDJĘĆ

ZABYTEK KLASY ZEROWEJ

Piętnastowieczny murowany z kamienia Kościół Farny w Jaśle jest zabytkiem architektury gotyckiej o wysokiej klasie artystycznej.
W kontekście zachowanych zabytków architektury gotyckiej na terenie woj. podkarpackiego fara jasielska jest obiektem znaczącym.

Została wpisana do rejestru zabytków decyzją A-109 z 1935 roku.

Fara jest najstarszym pomnikiem historii Jasła. Ma to duże znaczenie dla tradycji i tożsamości miasta, co znajduje wyraz ikonografii miasta Jasła. Kościół  został spalony w 1944 r. Odbudowany po latach powojennych kościół wymaga obecnie gruntownego specjalistycznego remontu. W czasie odbudowy przywrócono mu częściowo gotycki charakter, co szczególnie uwidoczniło się w wystroju elewacji. Nie odtworzono elementów późniejszych  XVIII wiecznych  w postaci sklepienia opartego na filarach wewnętrznych

. Nie zachowano również gotyckiego gzymsu podokiennego obiegającego elewacje nawy. Sklepienie prezbiterium zostało zrekonstruowane. Nie udało się w pełni odtworzyć urokliwej finezji oryginału. Parafianie odbudowali kościół własnym wysiłkiem. Zniszczenia wojenne i długo ciągnące się później prace remontowe odbiły się na obecnym stanie kościoła. Rozmiar zniszczeń sprawił, że Jaślanie nie mogli zobaczyć swojego miasta w kategoriach wartości zabytkowych. Być może z tych przyczyn pojawił się nawet plan radykalnej przebudowy świątyni. Na szczęście odstąpiono od tego projekt W 1996 roku przystąpiono do remontu kościoła, niemniej jednak jak okazało się prace remontowe wymagały gruntownej koordynacji i pokierowania administracyjnego i organizacyjnego oraz wielu uzgodnień związanych z ochroną zabytków. Sprawą tą zajęła się Kuria Diecezjalna w Rzeszowie, w wyniku, czego pismem L. Dz. 2011/97 z daty Rzeszów, 29.11.1997r. ks. mgr Zbigniew Irzyk z dniem 1 grudnia 1997 roku zostaje mianowany wikariuszem administratorom parafii farnej w Jaśle, powierzając szczególną troskę o sprawy materialne parafii.

Ks. mgr Zbigniew Irzyk obecny proboszcz parafii Fara,  dziekan dekanatu Jasło-Wschód  widział potrzeby pilnego czynienia starań o remont kościoła. Z chwilą powierzenia ks. mgr Zbigniewowi Irzykowi misji administratora parafii farnej w Jaśle,    rozpoczęto pilne zabiegi o zezwolenie na przeprowadzenie remontu z władzami architektonicznymi miasta i powiatu oraz Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. W wyniku starań, już 13 stycznia 1998 r. dokonane zostały oględziny obiektu z udziałem Wojewódzkiego Konserwatora zabytków w osobowe mgr Krzysztof Habrata i mgr Mariusza Czuba, ze strony parafii uczestniczył ks. Zbigniew Irzyk.

Na naszą prośbę Państwową Służba Ochrony Zabytków oddział Wojewódzki w Krośnie, pisane PSOZ-5345/13/98 z daty Krosna dn. 22 lutego 1998 roku przychyla się do naszej prośby wyznaczając równocześnie nowe kierunki prac wytyczne organizacji prac oraz zalecenia w zakresie wykorzystania prac konserwatorskich przez specjalistyczne ekipy posiadające uprawnienia.
Na podstawie zezwolenia i w nim zawartych wytycznych do dalszych działań w zakresie dokumentacyjnym, a z tym określenia kosztów i podziału prac.   Po roku 1989 gdy lokalna społeczność mogła zacząć bardziej samodzielnie myśleć o losach swojego miasta, większą uwagę zwrócono na tradycję i historię, które ukształtowały miejscowe środowisko. Szczególną uwagę zwrócono na najcenniejszy zabytek jakim jest kościół farny. Dlatego też zainteresowanie społeczności miasta skupiły się na dążeniu do ochrony i rewaloryzacji zabytkowej świątyni. Opracowany został program prac konserwatorskich, zmierzający głównie do zabezpieczenia murów obiektu. W dzieło odnowy kościoła zaangażowały się aktywnie obecne władze miasta.

Społeczność jasielska wspierała remont kościoła dokonując wpłat jako dar serca na rzecz ,,Domu Bożego’’. Ustalono również na wniosek Ks. Zbigniewa Irzyka, obecnego proboszcza i dziekana dekanatu Jasło-Wschód składka na tacę z 1-szej niedzieli miesiąca będzie w całości przeznaczona na remont kościoła, a jedna msza święta w 1-szą niedzielę m-ca odprawiana będzie intencji ofiarodawców. Zostały założone konta w Banku Spółdzielczym, gdzie bez prowincji dokonywane były wpłaty tak od radnych jak też innych ofiarodawców. Każda wpłata dokumentowana była własnoręcznym podpisem ofiarodawcy, a zebrane pieniądze rozprowadzane są na specjalnie przygotowanych przekazach przez R. P. na konto w Banku Spółdzielczym w Bieczu oddz. Jasło Nr rachunku 73 8627 1011 2001 0000 3665 ZOBACZ PANORAMĘ ŚWIĄTYNI

REMONT ZABYTKOWEJ ŚWIĄTYNI

Zobacz  galerie kościoła przed remontem

Wykonano konserwację lica murów. Struktury kamienia, która ulega powierzchniowej erozji. Obserwowano  wyraźne zawilgocenie dolnych partii murów. Od strony północnej można było zauważyć objawy korozji biologicznej, występowanie mchów i porostów. Dokonano zewnętrznego remontu kościoła,  z aranżacją wnętrza, prezbiterium,  oczyszczenia ścian ze starych malowideł. zbito tynki do wysokości parapetów okiennych, dokonano malowania ścian kolorem–stara biel (firmy ISPO).  W kościele zainstalowano oświetlenie, które uwypukliło piękno architektury sklepienia prezbiterium. Uzupełniono tynki w dolnej części nawy głównej kościoła.  Na południowej ścianie prezbiterium zostały powieszone transferowane (odnowione i zakonserwowane) malowidła z XVI  i  XVII w. natomiast we wnęce ( również w prezbiterium), w której wcześniej się znajdowały te malowidła, pozostało najstarsze malowidło z XV w.  przedstawiające św. Hieronima.